روایتی

روایت پژوهی یا تحقیق روایتی از جمله رویکردهای پژوهش کیفی است. تحقیق روایتی در نقد ادبی و مطالعات تاریخی دارای ریشه‌ای دیرینه است،اما به کار بردن جدی این روش در حوزه مطالعات اجتماعی و ارتباطات سابقه کمتری دارد. در طی سه دهه گذشته تحلیل روایت در علوم اجتماعی به‌ ویژه از سوی محققان علاقه مند به پارادیم‌های تفسیری تفهمی به گونه‌ای –گسترده به کار گرفته شده است.

بررسیها نشان می‌دهد که هیچ مدل جامعی وجود ندارد که به‌ طور نظام مند نشانگر انواع روشهای موجود در تفسیر روایتها باشد. در حالی که برخی از روشهای تحلیل کیفی دارای مجموعه‌ای استاندارد از رویه‌ها جهت مطالعه و تحلیل هستند، اما تحقیق روایتی فاقد چنین ویژگی است ) ریسمن 9، 44 (. این موضوع یادگیری این روش را برای دانشجویان:2339 تاحدودی دشوار می‌نماید زیرا در ابتدا با تعاریف و ایده‌های متعددی در خصوص این روش مواجه می‌گردند که در مواردی می‌تواند گیج کننده باشد. همچنین باید توجه داشت که همه روایت‌ها یک شیوه تحلیل ندارند زیرا اسا ساٌ روایت‌ها اشکال گوناگونی دارند. روایت می‌تواند به شکل نوشتار و متن، تصویر و یا گفتار متجلی گردد. عدم توجه به این امر نیز می‌تواند به سردر گمی دانشجو در فرایند یادگیری بیانجامد. به عنوان مثال شیوه تحلیل روایت یک رمان با دیگر انواع نوشتار همچون اسناد تاریخی، نامه‌های شخصی یا مصاحبه‌های روایی 4 متفاوت است. بنابراین امروزه طیف وسیعی از آنچه می‌توان روایت کرد وجود دارد
، منتهی مسئله این است که هنوز در برخی حوزه‌ها شیوه‌های یکسانی که مورد وفاق باشد برای تحلیل
Narrative Research-1
2- Kim
3- Riessman
Narrative interview - 4
روایت ایجاد نشده است. عامل دیگر این تشتت آرا را می‌توان در نظریه‌های متفاوت روایت که توسط اندیشمندان فرمالیست، ساختارگرا و پسا ساختارگرا تبیین شده‌اند جستجو کرد. نظریه‌هایی که با سؤالات متفاوت هر کدام زاویه دید خاص خود را برای بررسی روایت‌ها بر گزیده‌اند. لذا آشنایی با نظریه روایت در فهم بهتر تفاوت‌های موجود در رویه‌های تحلیل روایت و پیدا کردن انسجام فکری در ربط دادن مفاهیم و موضوعات سودمند است. هر چند بیان کردن مبسوط نظریه‌های روایت از حوصله این نوشتار خارج است و پیگیری آن در رشته ادبیات و نقد ادبی میسور است.

کاربردها

روایتها در سطوح گوناگون باهم رابطه‌ای تعاملی دارند و برهم تاثیر می‌گذارند.هرچند اطلاعات مربوط به روایتها در پهنه کلان، خرد و میانه می‌تواند در انواع مطالعات روایت پژوهانهمورد استفاده قرار گیرد ولی به نظر می‌رسد هر سطح برای نوع خاصی از تحقیق روایتی بیشتر کاربرد داشته باشد. به عنوان نمونه همان‌طور که مثال زده شد) هویت بریتانیایی و ایرلندی(کلان روایت هادر مطالعاتتاریخی و فرهنگی کاربرد جدی پیدا می‌کنند و روایت‌های با برد میانه اما برای مطالعه اقوام، گروهها،جامعه شناسی سازمان و جنسیت.اما کاربرد خرد روایت‌ها در کدام دسته از مطالعات بیشتر است؟ خرد روایت‌ها محور مطالعات -شرح حال نگارانه )زیست نگاری 2 و خود زیست نگاری 1 (و تاریخ زندگی 9 هستند. خرد روایت‌ها در حوزه جامعه شناسی پزشکی و روانشناسی بسیار به کار می‌آیند. برای نمونه پژوهش مریم اسماعیلی نسب) 2914در خصوص روایت‌های زندگی چند فرد افسرده با عنوان" مقایسه روایت‌های زندگی افراد افسرده ومضطرب با افراد عادی" از این دست مطالعات است. هدف از این پژوهش مقایسه نحوه روایت زندگی توسط افراد افسرده و مضطرب مراجعه کننده به در مانگاههای بهداشت و روان شهر تهران با گروه غیر بالینی بود.روایت مفهوم اساسی شخصیت در رویکرد روایت است. در این پژوهش، سه مفهوم عاملیت، مشارکت ورهایی در روایت‌ها بررسی شده است. در این مطالعه برای نمونه، هفت فرد افسرده، پنج فرد مضطرب و پنج)51: فرد غیر بالینی انتخاب گردیده اند) اسماعیلی نسب، 2914
یکی دیگر از معیارهای مطرح و معتبر برای دسته‌بندی انواع مطالعات روایتی، تفکیک انواع روایت پژوهی برحسب هدف و استراتژی تحلیل به کار رفته توسط محققان است. در واقع منظور از هدف تحلیل به این امر اشاره دارد که ما برای تحلیل آیا خود روایت یا روایت‌ها را در شکل متحد و منسجم آن موضوع شناخت و مطالعه قرار میدهیم یا اینکه در مطالعه روایت به اجزا و عناصر درون آن همچون رخداد‌ها و حوادث توجه
می نماییم؟بدیهی است اتخاذ هر کدام از این اهداف استراتژی خود را برای تحلیل داده‌ها و اطلاعات می‌طلبد. پلکینگهورن این رویکرد را در پیش گرفته و دو نوع روایت پژوهی را متمایز و معرفی می‌کند: تحلیل روایتها « 4 " که از تفکر پارادایمی برای خلق توصیفات از مضامینی که در میان داستان‌ها یا گونه شناسی‌های انواع داستان‌ها وجود دارد استفاده می‌کند و در کار کشف ایدئولوژی و ارزشهای نهفته در تحلیل روایت پژوهانه « زمینه روایت‌ها در گیر می‌شود که در آن پژوهشگران توصیفات رویدادها یا اتفاقات را گردآوری کرده و آن‌ها را با استفاده از یک پیرنگ به صورت یک داستان ارائه می‌دهند.

مولفه‌ها، مراحل

یرای مشخص نمودن انواع تحقیق روایتی و تفکیک آن‌ها از هم معیار‌های گوناگونی در نظر گرفته شده است. من تمایل دارم سطحی که روایت‌ها در آن جریان می‌یابند و متجلی می‌شوند را ملاکی برای تفکیک خود روایت‌ها بدانم و از آن منظر به کارکردهای مطالعاتی روایت در هر سطح توجه نمایم. روایت‌ها را می‌توان بر روی یک طیف در نظر گرفت که از " کلان روایت ها" و روایت‌های پهن دامنه شروع می‌شوند و به
"خرد روایت ها" و روایت‌های کاملاٌ شخصی و فردی پایان می‌یابند. در میانه این طیف روایت‌هایی با برد میانه در سطح گروهها، سازمان‌ها و اقوام جریان دارند. کلان روایت‌ها می‌توانند جهان شمول باشند و یا درسطحی عام تفسیر خاص مارا از هستی بیان دارن. د در این سطح روایت می‌تواند پارادایمی برای شناخت باشد. روایت و تحقیق روایتی که کوششی است برای دوری از اثبات گرایی، شیوه کنونی کسب شناخت را
مورد نقد قرار می‌دهد)غفاری نسب، 2911:213 به نقل از: پلکینگهورن، 2311 (. کلان روایت‌ها می‌توانند درسطوح ملی جریان یابند و به‌ طورمشخص در تعریف خود در برابر دیگران برای تعریف هویت ملی و یاهویت فرهنگی یک ملت عمل نمایند.داستان بریتانیا و ایرلند در پژوهش کرنی 2 در رابطه با هویت بریتانیایی وایرلندی مثالی از نوع مطالعه روایت در سطحی است که ملت‌ها با آن روبرو هستند. هویت بریتانیایی و
ایرلندی نیز همچون اکثر روایت‌های زایش و پیدایش ملی با یک مرحله آینه وار آغاز می‌شود. آن‌ها باتمییز قایل شدن بین یکدیگر خود را تعریف می‌کردند تا آن که تقسیم آن‌ها در پی برنامه‌های سیاسی انگلستان تحت عنوان مستعمراتچی و استعمار شده آغاز شد. انگلیسی‌ها به خیال پردازی‌های تبلیغاتی متوسل شدند و کلیشه‌‌سازی‌های استعمار انگلیس رواج یافت. ایرلندی‌های عقب افتاده، به لحاظ جنسی
بی بند و بار، کاکا سیاه سفید، شامپانزه‌های سفید و ... همه از ایرلندیان دیوی بیگانه و مستحق استعمار می‌ساخت. ایرلندی‌ها در مقابل به شعر و تضادهای جنسیتی روی آوردند. ایرلند به عنوان باکره‌ی قربانی مونث و انگلیس به عنوان اربابی مذکر مورد تاکید قرارگرفت ) طلوعی، 2911داستان‌ها و حکایت‌هایی هستند مبتنی بر تجربه زندگی افراد. در اینجا یک روایت بخش‌هایی گزینش شده از یک ماجرا یا ماجراهایی را در خود دارد که برای راوی یا شنونده اش اهمیت دارد، حالا این روایت و ماجرا ممکن است فقط چند دقیقه یا حتی ثانیه از زندگی یک نفر باشد و ممکن است تمام عمر وی را بازنمایی کند. در این سطح روایت می‌تواند اطلاعات داده‌هایی باشد که محقق برای تفسیر موضوع مورد نشرش به جمع‌آوری آن‌ها می‌پردازد. روایت‌ها را در سطح کلان و خرد هم می‌توان به عنوان محصولی ازکنش متقابل فرد و جامعه تحلیل کرد و هم می‌توان آن‌ها را در سطوح متفاوت سازنده فرد و جامعه دانست ومورد مطالعه قرار داد.

سابقه

به‌ طور قطع تمایل به تحلیل روایت به پیش از قرن بیستم بر می‌گردد. شروع تحلیل روایتی به خوبی در(. اما تحلیل روایت به: مطالعات هرمنوتیک انجیل، تورات و قرآن قابل رد گیری است) سزارنیفسکا، 1004)1: عنوان یک شیوه پژوهش در اوایل قرن بیستم از درون روش کیفی تحقیق سر برآورد) رایسمن، 2339 این شیوه ابتدا در حوزه ادبیات بر تحلیل متون ادبی و با رویکردی متن شناسانه و متن محور تمرکز داشت.
بررسی تاریخچه تحلیل روایت در دوران معاصر را معمولاٌ باکار مهم فرمالیست روسی ولادیمیر پراپ تحت عنوان ریخت شناسی قصه‌های عامیانه) که در قسمت نظریه روایت به آن اشاره شد (آغاز می‌کنند. پراپ کتاب خود را در سال 2311 منتشر نمود. فرمالیست‌ها در مطالعات خود توجه جدی به تحلیل روایت داشتند، ا ما گام دوم توسعه تحلیل روایت در سال 2311 وپس از ترجمه کتاب پراپ به زبان فرانسه و
(. از این پس تحلیل روایت دیگر تنها در حوزه ادبیات مورد: انگلیسی برداشته شد)سزارنیفسکا، 1004 استفاده نبود، بلکه توجه اندیشمندان حوزه‌های متفاوت علوم انسانی را به خود جلب کرد. در اواخر دهه هفتاد میلادی جریان باریک تحلیل روایت به رودی جاری بدل گشت. والتر آر. فیشر 2 2314 (بر روی نقش (محوری روایت در حوزه سیاست و تحلیل روایت در علوم سیاسی انگشت گذاشت؛ جروم برونر 1 2311 (و (دونالد‌ای. پولکینگهورن ) 2311 (همین رویه را برای تحلیل روایت در روانشناسی پیش گرفتند. لورل
Fisher-1
Bruner -2
ریچاردسون 2 2330 (در مطالعات جامعه شناسانه و مک کلوسکی (1 2330 (با تحلیل روایت‌های (متخصصان امور اقتصادی مطرح شدند. در دهه 2330 میلادی تحلیل روایتی یک رویکرد فراگیر در مطالعه(. در بررسی پیشنه تحقیق روایتی درحوزه‌های مطالعاتی متفاوت علوم: علم شد) سزارنیفسکا، 1004 اجتماعی نیز می‌توان به برخی صاحب‌نظران که هرکدام رویه‌های ویژه خود را داشتند اشاره نمود. برای مثال
در کار سزارنیوفسکا ) 1004 (نوعی جهت‌گیری پست مدرن و سازمانی؛ نوعی نگاه توسعه انسانی در کار دایته و لایتفوت 9 1004 (؛ نوعی رویکرد روانشناختی را در لیبلیچ، توال مایسک و زیلبر – (4؛ )2331(رویکردهای جامعه شناختی را در کورتازی 5 2339 (و ریسمن ) 2339 (و رویکردهای کمی )مانند داستان (های آماری در مدل‌‌سازی تاریخی رویدادها(و کیفی را در الیوت 1: 1005 (شاهد هستیم)کرسول، 2931 (
15 (. تلاش‌های بین رشته‌ای در روایت پژوهی نیز در آثاری چون مجموعه سالانه "مطالعه روایت پژوهانه زندگی‌ها 1 " از 2339 شروع به چاپ کرده است، و همچنین مطالعه مجله پویش روایتی ترغیب و تشویق)15: شده است )کرسول، 293